De tijd dringt in Berlijn. Door de oorlog in Oekraïne en de daaruit voortvloeiende energiecrisis staat de Duitse economie sterk onder druk. Daarnaast spelen de klimaatdoelen en de te behalen Europese doelstellingen voor duurzame energie in dit industriële land een belangrijke rol. Het kost echter veel tijd om abstracte afspraken om te zetten in concrete windturbines, die aanzienlijk meer energie opbrengen dan zonnevelden.
Om deze reden neemt de regering in Berlijn een steeds hiërarchischere rol aan. De lokale Duitse overheid, tot op het niveau van de ‘Gemeinde’, mag slechts nog beoordelen of deze turbines binnen de versoepelde regels in het gebied passen. Deze centrale sturing vanuit Berlijn belemmert communicatie tot op het niveau van de ‘Bezirken’—de bestuurslaag tussen de deelstaat en de ‘Kreisen’—en dit treft de grensbewoners.
Protestbijeenkomst in Rekken
Om aandacht te vragen voor dit probleem had de Dorpscoöperatie Rekken gisteren, op donderdag 31 oktober, een rondgang en bijeenkomst georganiseerd. Naast de burgemeesters Van Oostrum en Bengevoord waren enkele statenleden en Tweede Kamerlid Hank Vermeer van de BBB, met het thema Klimaat en Groene Groei in zijn portefeuille, aanwezig. Het doel van de bijeenkomst was om Den Haag te bewegen actie te ondernemen voor de grensstreek.
De inwoners, burgemeesters en regionale bestuurders verzochten om op hoog niveau met Berlijn in gesprek te gaan. Den Haag is de enige partij die namens de grenszone eenzijdige besluitvorming door Duitsland kan voorkomen en Berlijn kan wijzen op de naleving van het Espoo-verdrag. Volgens dit internationale verdrag hebben overheden en inwoners van buurlanden gelijke rechten als die van eigen land als het gaat om projecten met grote gevolgen voor de leefomgeving.
Gebrek aan overleg en informatie-uitwisseling
Er is momenteel geen enkel overleg met de Nederlandse inwoners, en tussen de gemeenten wordt geen informatie uitgewisseld. Rekkense inwoners Marja op de Weegh en haar man krijgen een immense windmolen van 250 meter hoog op 385 meter afstand van hun monumentale boerderij, die in een beschermd stiltegebied ligt. Hun stiltegebied is dankzij Europese subsidies tot een beschermd landschap verklaard, maar op Duitse kaarten blijft het slechts een witte vlek. Ook andere inwoners van Ratum, Woold en verder langs de grens hebben dezelfde ervaring.
Sociale druk en verstoorde samenwerking in de Euregio
Net als andere grensinwoners kwamen Marja en haar man bij toeval te weten dat er vlakbij een windmolen zou komen. Intussen weten ze ook dat hun Duitse buren uit sociale druk niet durven te protesteren. De druk op Duitse grensinwoners is zo groot dat gemeenschappen worden gespleten en samenwerking in de grensstreek op verschillende vlakken onder druk komt te staan, vertelt Marja.
Winterswijkse burgemeester Joris Bengevoord, tevens voorzitter van de Euregio, stelt: “De Berlijnse maatregel maakt samenwerking binnen het Euregio-verband onmogelijk.” Berkellands burgemeester Joost van Oostrum voegt hieraan toe: “We vragen de provincie en Den Haag om ons positie te geven. Zij kunnen als gelijkwaardige overheid Berlijn tot overleg bewegen.”
Ondoorzichtige regelgeving en machteloosheid
De versoepeling van de regels maakt de Duitse procedures, die al anders zijn dan in Nederland, nog ondoorzichtiger voor Nederlanders. Op gemeentehuizen is er vaak onvoldoende kennis over de Duitse wetgeving. Chiel Stemerdink, raadslid in de gemeente Winterswijk en inwoner van Ratum, vertelt: “Eerst zouden er vier windmolens komen; nu zijn het er al negen. En wat kunnen we doen? Er is een democratisch gat. Ze zeggen: ‘U bent geen Duits staatsburger, dus u mag niet inspreken.’” Op Duits grondgebied staan bij Rekken vier windturbines ingetekend en langs de grens van Winterswijk tot bij Aalten al twaalf.
Oproep aan Den Haag
De gang van zaken geeft inwoners van de grensstreek een machteloos gevoel over het onrecht dat hen wordt aangedaan. “Het is voor ons als volksvertegenwoordiger bovendien moeilijk uit te leggen dat wij in de grensstreek worden getoetst op Duitse regelgeving,” betoogt Stemerdink. Burgemeesters Bengevoord en Van Oostrum ondervinden hier ook veel moeite mee, wat leidt tot voortdurende spanningen in het grensgebied. Zij vragen de regering in Den Haag om hulp om grensgemeenten en -regio’s sterker te positioneren.
