Duits recht regeert bij planning hoge windturbines op de landsgrens, ‘daar schrikken we van’

De emoties lopen hoog op, vooral als wethouder Joachim Hartmann bij vragen en bij de inbreng van de aanwezige Nederlanders gedurende de avond ze telkens terecht wijst op dat Vreden het Duitse recht blijft volgen om te kunnen voldoen aan de eisen van de regering in Berlijn én het daarop volgende besluit van Vredense gemeenteraad. De wil van Vreden voor hernieuwbare energie lijkt vanavond wet te zijn, wat de Nederlandse visie op het behoud van het beschermde landschap onbegrijpelijk maakt.

De raadszaal in het Vredense stadhuis zit vol. Het merendeel zijn bezorgde Rekkenaren die voor het eerst in het Duitse planproces voor de bouw van de windmolens zijn uitgenodigd. Ook de burgemeester van Berkelland Joost van Oostrum is er met een afvaardiging van de gemeente bij. Voor het eerst horen zij officieel over de plannen die de Stadt Vreden voor heeft met hun windmolendrift.

De Vredense gemeenteraad wil méér doen voor klimaatverandering en voor de Duitse economie. Ze heeft daar veel voor over. Het komt neer op dat Vreden méér dan wat Berlijn stelt, de vereiste twee procent van het grondgebied van de gemeente, vol wil zetten met 250 meter hoge windmolens. De zogenaamde concentratiegebieden staan reeds vol, maar er is nog plek vlak bij de Nederlandse grens en in ‘Naturschutzgebiet’—beschermde natuurgebieden die ook doorlopen in Nederland en waar weinig mensen wonen. Er zit zelfs een windturbine met een wiekhoogte van 267 meter bij.

De Rekkenaren en gemeente Berkelland zijn weinig gesteld op deze Duitse ‘positiv Planung’. In de ogen van de grensbewoners zijn het plaatsen van de extra windmolens niet nodig als er zoveel unieke natuur wordt verstoord. Daarnaast kent de ‘positieve planning’ een voorgeschiedenis waarbij de onderlinge verhoudingen tussen de inwoners uit beide grensgemeenten al een deuk hebben opgelopen. De Rekkenaren kwamen er dit voorjaar bij toeval achter toen ze hun Duitse buren ontmoetten. Zij hadden minstens verwacht dat bij grote projecten die zoveel impact hebben op het leven in het grensgebied, de gemeente Vreden ze vroegtijdig op de hoogte zou brengen. En dat is niet gebeurd.

Het gebrek aan tijdige informatie voedt het wantrouwen. De Vredense gemeenteadviseurs, waaronder burgemeester Tom Tenostendarp en wethouder Hartmann, verdedigen echter hun aanpak. Zij hebben als bewijs voor de aanwezige Nederlanders zelfs een vertaler uit hun midden ingeschakeld voor een nadere uitleg over het proces dat Vreden voert.

In Duitse ogen is de communicatie over de windmolenprojecten aan de grens ruimschoots op tijd. “Vandaag reageert Vreden op basis van Duitse wettelijke grondslag,” verduidelijkt de wethouder de procesgang. Het uitnodigend gebaar van de Duitse kant, voorziet in een boel ergernis bij de Nederlanders. Volgens de Nederlandse grensbewoners houdt Vreden onvoldoende rekening met hun rechtspositie en de impact van de hoge windturbines. Berkelland heeft andere democratische keuzes gemaakt en wil de grenszone in de rust van natuur en het landschap houden.

De verschillen in denkwijzen, handelswijzen en houding onder druk van de wetgevers in Berlijn en Düsseldorf (deelstaat NRW) spelen die avond vaker op. En het lijkt erop dat die de Rekkense en Vredense inwoners verder uit elkaar drijven. Zoals bij de Duitse wetregel voor de afstand voor wonen rond windturbines. Die is teruggebracht naar tweemaal de wiekhoogte, dus zo’n 500 meter en die regel regeert over de landsgrens heen. Voor sommige families in Rekken komt een turbine op slechts 350 meter afstand te staan. “Betekent dat als die turbines er eenmaal staan, er een bouwverbod aan Nederlandse zijde komt? Of is het denkbaar dat Berkelland de turbine kan afbreken omdat wij in ons beleid rekening houden met de ‘beschermde’ verbindingszones tussen Natura 2000 gebieden?”

Deze verbindingszone waarvoor aan beide zijden van de grens Europese subsidies zijn ontvangen, staan niet op de plankaarten van Vreden ingetekend. Ook houdt het Vredense ecologische onderzoek met andere waardes rekening, dan waarmee men in Berkelland ‘rekent’. Bijvoorbeeld met de kievit die vast geen hoogvlieger is, en dus ook in de wieken vliegt, maar waarover Berkelland zegt dat de populatie die er zit, beschermd moet worden tegen turbulentie door ronddraaiende wieken. Op de vraag of Nederlanders recht kunnen halen op Duits grondgebied komt geen antwoord, zelfs niet na herhaald aandringen van een Berkellander.

En zo zijn er meer verschillen die op de bewuste avond passeren en een stevige botsing geven. Vooral als de herhaling valt dat naar het Duits recht de discussie wordt geleid, lopen de emoties hoog op. Dat komt onrechtvaardig over bij de Nederlanders, alsof ze niet gehoord worden. Duitsland kent niet het begrip cultuurlandschap en ook niet het principe van planschade waarover aan Berkelandse zijde genoeg rapporten zijn verschenen voor waardevermindering van woningen, de schade aan flora en fauna en zijn gezondheidsrisico’s ook meegenomen.

Daarnaast bestaat er een Europees verdrag, het verdrag van Espoo, dat rekening houdt met plannen die impact hebben op het leven in het grensgebied. “Berkelland heeft overwogen om aan de landsgrens niets te doen, bijvoorbeeld vanwege alle planschades, maar in Duitsland kan dit wel.” Hier ligt een probleem dat wij samen moeten oplossen”, doet burgemeester Van Oostrum een oproep aan zijn Duitse collega’s. Maar de avond gaat verder met de presentatie van de plannen die de investors voorhebben. Daarin participeert de gemeente Vreden, wat ondenkbaar is in Nederland en wat het gevoel van onmacht op de kwestie nog meer aanwakkert. “In de Duitse wet staat dat er geen windmolens kunnen worden geplaatst zonder dat ‘der Stadt’ daaraan deelneemt”, is de uitleg. “Omwonenden kunnen er in die vorm ook van profiteren, met de opbrengst van de energie”, gaat de Duitse wethouder verder, maar niet de Nederlandse kant met Rekkense inwoners die er onherroepelijk veel last van krijgen. Van Oostrum: “Het kan niet zo zijn dat straks binnen een beperkte afstand normen en regelgeving uit elkaar gaan lopen?”

Vooralsnog kan en wil Vreden nog geen pas wijken. Hartmann’s antwoord: “Als ‘der Stadt Vreden’ de doelstellingen voor grootschalige opwek niet haalt, worden wij ‘bestraft’ en neemt de deelstaat Noordrijn-Westfalen de energieprojecten over. We kunnen dus weinig doen, als dit zoveel druk geeft bij anderen. De politiek in Vreden heeft er daarom nadrukkelijk op gehamerd om mee te profiteren.” Aan het einde van de avond is er een glimp van hoop als burgemeester Joost van Oostrum opstaat en een oproep doet aan de Vredense gemeenteraad. “We moeten samen een antwoord vinden: ‘wil je je buren toetsen aan de wetgeving, waarvoor zij democratisch niet gekozen hebben?’ Juridisch ligt dat moeilijk, weten we allemaal, maar moreel niet overbrugbaar.”

Voor een goede afsluiting van de avond doet ook wethouder Hartmann en handreiking. “Alles wat u zegt, nemen we mee. Elke schriftelijke mening wordt voor de volgende informatieronde gelezen en meegenomen.” En vervolgt: “Elk plan eindigt anders dan het begint.” Berkelland zal er zeker op gaan reageren, “maar wat ik vanavond heb gehoord, ‘het Duits recht wordt gehandhaafd’, schrik ik van”, zegt Karin Pierik van de werkgroep Ratum-Kotten, waar de windmolenkwestie aan de grens ook speelt. Ze steunt de mensen in Rekken. “Zoals wij in Winterswijk het netjes proberen te houden met ons buurland is hier totaal geen sprake van. Ik hoop dat dit niet verder gaat escaleren.”